Í lögum um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum nr. 46/1980 eru ákvæði um öryggistrúnaðarmenn. Þar segir í 5. gr. að í fyrirtækjum, þar sem eru 10 starfsmenn eða fleiri, skuli atvinnurekandi tilnefna einn aðila af sinni hálfu öryggisvörð og starfsmenn skulu tilnefna annan úr sínum hópi öryggistrúnaðarmann. Samkvæmt 4.gr. laganna skal í fyrirtækjum, þar sem eru 1 til 9 starfsmenn, atvinnurekandi og/eða verkstjóri hans stuðla að góðum aðbúnaði, hollustuháttum og öryggi á vinnustað, í nánu samstarfi við starfsmenn fyrirtækisins og félagslegan trúnaðarmann þeirra.
Fyrir allan vinnustaðinn
Öryggistrúnaðarmaður er fyrir allan vinnustaðinn, en ekki fulltrúi einstaks verkalýðsfélags. Þeir skulu í samvinnu fylgjast með því að aðbúnaður, hollustuhættir og öryggi á vinnustað séu í samræmi við lög nr. 46/1980.
Öryggisnefnd – 50 starfsmenn eða fleiri
Í stærri fyrirtækjum, þar sem 50 starfsmenn eru eða fleiri, skal stofna öryggisnefnd, sbr. 6. gr. laga nr. 46/1980. Starfsmenn kjósa úr sínum hópi tvo fulltrúa og atvinnurekandi tilnefnir tvo fulltrúa. Þessari nefnd er ætlað að skipuleggja aðgerðir varðandi aðbúnað, hollustuhætti og öryggi innan fyrirtækisins, annast fræðslu starfsmanna um þessi efni og hafa eftirlit á vinnustöðum með því að ráðstafanir komi að tilætluðum árangri.
Réttarstaða
Skv. 2.mgr. 9.gr. laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum hafa öryggistrúnaðarmenn og fulltrúar starfsmanna í öryggisnefnd réttarstöðu trúnaðarmanna og njóta verndar gegn uppsögnum samkvæmt 11. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur nr. 80/1938. ( Sjá nánar kaflann um „Ráðningarvernd trúnaðarmanna“ ) Þessi vernd nær ekki til þeirra fulltrúa sem skipaðir eru af atvinnurekanda.
Með dómi Félagsdóms í málinu nr. 10/2009 var staðfest, að mál vegna uppsagnar öryggistrúnaðarmanna heyra undir þann dómstól. Í þeim dómi var jafnframt staðfest að einföld tilkynning atvinnurekanda til Vinnueftirlits ríkisins um að tiltekinn starfsmaður hans sé öryggistrúnaðarmaður á vinnustaðnum skapi honum réttarvernd skv. lögum 80/1938, þrátt fyrir að starfsmenn hafi ekki kjörið hann með formlegum hætti til þeirra starfa. Jafnframt staðfestir dómurinn að öryggistrúnaðarmaður njóti verndar um leið og staða hans liggur fyrir, hvort heldur eitthvert öryggisstarf hafi verið unnið á vinnustaðnum eða á hann reynt vegna slíkra starfa.
Nánar er fjallað um hlutverk og réttarstöðu öryggistrúnaðarmanna í reglugerð nr. 920/2006, um skipulag og framkvæmd vinnuverndarstarfs á vinnustöðum.
